Były już na naszym forum działy poświęcone autobusom, ciężarówkom, motocyklom. Czas chyba przedstawić kolejny typ pojazdu - najbardziej chyba popularny na drogach PRL - czyli rowery

Na samym początku przedstawię Wam swój najnowszy i jednocześnie najstarszy nabytek i chyba najstarszy wiekiem pojazd na naszym forum.

Na pierwszy rzut oka niby nic takiego, ale kto z Was ma w swojej kolekcji pojazd z 1910 roku?

Pruski rower marki MOVE z 1910 roku.

Mam jeszcze drugi rower tej marki - tzw "damkę" MOVE z 1913 roku ze świetnie zachowaną farbą!
Do tego kolejny rower "damski" (prawdopodobnie też "Mewa") z 1918 roku, ale niestety rama bardzo poważnie jest uszkodzona

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

...tak - wiem doskonale - szału jakoś nie widać
Zwykła stara zardzewiała rama i nic, czym na chwilę obecną można by "pośmigać" po drodze, ale właśnie ten egzemplarz będzie idealny do pokazania paru różnic - "szczegółów anatomicznych", którymi ten 100-letni zardzewiały grat różni się od współczesnych "zardzewiałych chińskich gratów"

To, że coś jest zardzewiałe i zniszczone, to nie oznacza wcale, że jest to stare,
a to, że coś jest piękne i lśniące, to wcale nie znaczy, że jest nowe i prosto z fabryki.

Po czym więc poznać, czy rower jest stary, czy nowy, "współczesny"?

1. Tabliczka na przedniej rurce ramy - tzw "rurce główkowej" lub "sterowej" lub "czołowej"
W rowerach produkowanych przed 1945 rokiem, producenci rowerów nitowali w tym miejscu piękne, tłoczone tabliczki z blaszki miedzianej, mosiężnej czy aluminiowej.

Po II wojnie światowej - do około 1970 roku w polskich rowerach (np ZZR lub Mesko Skarżysko) były w tym miejscu tabliczki z blachy aluminiowej z kolorowym nadrukiem nanoszonym podobną techniką, jak nadruki na tabliczkach z numerami VIN na nadwoziach samochodowych.

Po około 1970 roku (w 1972 już napewno) zastąpiono tabliczki aluminiowe w rowerach ROMET naklejkami w tym samym miejscu.

Jeśli rower nie posiada w tym miejscu przynitowanej tabliczki to nie znaczy to, że takowej tabliczki tam wcześniej nie było
Zobaczcie sobie na ostatnie zdjęcie niebieskiego roweru - to jest mój ZZR Łucznik z 1966 roku, w którym tabliczka odpadła. Często zostają takie 2 "bolce" czyli łby nitów, którymi przynitowana była tabliczka. Tak więc takie bolce są dowodem tego, że tabliczka takowa była kiedyś na 100%
W rowerach w których były już naklejki - nie widziałem takich "bolców"
...a mój niebieski Łucznik? - cóż - pomarańczowy pegaz z logo ZZR "odfrunął" z niego

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

2. "Mostki" tylnego widelca - czyli łączenia tych dwóch trójkątów (prawego i lewego), które tworzą cały tył ramy rowerowej. Do tych "mostków" przykręcony jest tylny błotnik.

We wszystkich rowerach wyprodukowanych przed 1970 rokiem, jakie przewinęły mi się przez ręce (a zajmuję się już rowerami od 20 lat) elementy te były w formie rurek (np rowery marki MOVE, ZZR) lub w formie tłoczonych kształtek półotwartych wyglądających jak rurka przecięta wzdłuż (rowery marki MESKO z końca lat 60-tych). Elementy te były spawane / "lutowane na mosiądz" z resztą ramy.

W latach 70-tych (napewno w roku 1972) pojawiły się w polskich rowerach ROMET łączenia zrobione z grubej, płaskiej tłoczonej blachy, zgrzewane punktowo w 4 miejscach z widelcem tylnym.

Jeśli więc elementy w danej ramie rowerowej wyglądają tak, jak na zdjęciach poniżej, to znaczy to, że najprawdopodobniej rama ta mogła zostać wyprodukowana przed 1970 rokiem.

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

3. Obejma od klina ściągającego rurkę wspornika siedzenia.

Wystarczy zobaczyć na tą śrubkę, którą regulujemy wysokość siodełka w rowerze.
Jeśli śrubka ta służy tylko i wyłącznie do tego celu, to znaczy, że rower nasz jest prawdopodobnie wyprodukowany w latach 70-tych lub później.
Jeśli śrubka ta, jak na zdjęciach poniżej, łączy jeszcze oprócz tego końce rur tylnego widelca z resztą ramy, to znaczy, że nasz rower jest conajmniej z lat 70-tych lub starszy (w 1972 roku na 100% trafiały się rowery z takim rozwiązaniem i chyba nawet w 1979 roku).
W latach 80-tych w takich rowerach, jak Wagant, Turing czy Wigry, elementy końca rur tylnego widelca były już spawane z resztą ramy na wysokości poniżej obejmy ściskanej przez klin siodełka.

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

4. końcówki tylnego widelca

W rowerach produkowanych do lat 70-tych miały one kształt dwóch równoległych "palców" biegnących równolegle do podłoża. W latach 70-tych pojawiło się powszechnie w produkcji inne rozwiązanie. Mocowanie tylnej osi do ramy było w kształcie haka i oś nie wsuwało się od tyłu, ale od dołu po skosie.

W ramach w których końcówki tylnego widelca miały kształt "palców" (w tych starszych), były jeszcze specjalne śruby do regulacji naciągu łańcucha. Końcówki śrub miały kształt podkładek i zakładano je na tylną oś jako podkładki. Następnie były takie kształtki z blachy niklowanej nakładane na końce tych "palców" od ramy i nakrętka, którą regulowało się tą śrubę z oczkiem i zmieniało stopień wsunięcia tylnej osi roweru w tą szczelinę na końcu widelca (tą śrubkę razem z blaszką zaznaczyłem pomarańczowymi strzałkami na ostatnim zdjęciu mojego niebieskiego Łucznika)

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

5. Numery seryjne ramy

Czasami (jeśli np. numer ramy składa się z samych cyfr, a nie kombinacji cyfr i liter) numer ramy ma "zakodowany" rok produkcji. Po czym to poznać?

Przyjrzyjcie się dokładniej cyferkom na tej zardzewiałej ramie.
Odstępy między nimi nie są równe i są wybite na różnej wysokości. Dwie pierwsze cyfry "10" są bardziej oddalone od kolejnych i ciut bardziej w dół - cyfry "10" oznaczają rok produkcji - rok 1910

W innym rowerze - niebieskim ZZR Łuczniku numer ramy zaczyna się tak: "66 * 405..."
Cyfry "66" oddzielone od kolejnego ciągu 6-ciu cyfr większym odstępem i kropką oznaczają rok produkcji - 1966

Zasada ta oczywiście nie jest regułą we wszystkich rowerach i należy to weryfikować na wszelkie inne sposoby, czy dane cyfry są kolejną liczbą porządkową, czy wywodzą się od roku...

Gdzie szukać numerów ramy rowerowej?

W jednym z tych miejsc:

a) na rurce czołowej ramy
b) na rurce do której wkłada się klin od siodełka
c) na rurce - węźle konstrukcyjnym, przez którą przechodzi oś łącząca obie korby pedałów

(zresztą zaznaczyłem te miejsca dokładniej na zdjęciach pomarańczowymi strzałkami)

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

6. Data produkcji na niektórych częściach

Czasami na niektórych częściach rowerowych można znaleźć rok produkcji.

W polskich rowerach, które miały nożny hamulec typu "Torpedo", były wybijane lata produkcji na niklowanej obudowie tylnej piasty - mam tak ładnie podatowane koła z 1955, 1963, 1968, 1975, 1979, 1983, 1994 roku.
Z biegiem czasu wzór wybijany na obudowie tylnej piasty był coraz prostszy. Najpierw był wizerunek atlety z łukiem, napis ozdobny "Łucznik", aż wreszcie w latach 70-tych i później zredukowano to tylko do dwóch ostatnich cyfr - np "83" - oznaczających rok 1983

czasem (ale raczej rzadko) trafiały się daty na innych elementach - np w przedniej lampie mojego niebieskiego Łucznika jest na mocowaniu lampy numer "58" - czyli rok 1958


Oczywiście data na danej części oznacza datę produkcji tej części, a niekoniecznie datę produkcji całego roweru - np mój Łucznik z 1966 roku ma tylne koło z 1968 roku...

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

7. Kalamitki / smarowniczki w różnych miejscach

W najstarszych rowerach były aż 3 kalamitki:

a) w ramie, w miejscu, gdzie jest oś łącząca obie korby od pedałów
(rozwiązanie stosowane do lat 30-tych XX wieku - później z tego zrezygnowano)

b) w przednim kole - spotykałem to jeszcze w rowerach z lat 50-tych

c) w tylnym kole (wyposażonym w hamulec nożny typu "Torpedo") - chyba najdłużej stosowane, bo jeszcze w rowerach z lat 80-tych i 90-tych widziałem kalamitki w tylnej piaście

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

8. Mechanizmy hamulca ręcznego.

O ile hamulec nożny typu "Torpedo" nie zmienił się chyba nic od tych 100 lat, o tyle hamulec ręczny przechodził w XX wieku "parę" modyfikacji.

W pierwszych rowerach były hamulce tzw "tłokowe", gdzie klocek hamulcowy naciskał na grzbiet opony przedniego koła.
W tym moim zardzewiałym rowerze z 1910 roku jest właśnie taki hamulec pierwszej generacji - tłokowy - prętowy

Później, w latach 30-tych coraz częściej pojawiała się nowsza generacja hamulców - tłokowe - linkowe (taki, jak w moim niebieskim Łuczniku), gdzie sterowanie tłokiem odbywało się już za pomocą linki i "normalnej" dźwigienki - podobnej do tych we współczesnych rowerach

Kolejne etapy rozwoju hamulca ręcznego to hamulec szczękowy, gdzie tłok naciskający na grzbiet opony zastąpiono szczękami "łapiącymi" z obu stron obręcz koła - powszechnie wprowadzone w "zwykłych" rowerach w latach 70-tych i 80-tych (nie mówię tu o sportowych, gdzie nowinki pojawiały się znacznie wcześniej)

W latach 90-tych wraz z "góralami" pojawiły się nowe odmiany hamulców, które nazywam klockowymi. Zamiast klasycznych szczęk, pojawiły się bolce wspawane do widelców ramy, do których przyczepione były klocki hamulcowe zawieszone na linkach

Później kolejna dekada i kolejne rozwiązanie - hamulce V-brake:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Hamulec_V-brake

...i tak dalej i tak dalej

_________________
Syrena 102 1963
Nysa 521 T 1969 (Towos)
Nysa 521 R 1978 (Rolnik - dubelkabina)
Nysa 522 M 1980 (Mikrobus)
Nysa 522 T 1992 (Towos)
Ford Fiesta Focus 1996 (prototyp)

Takie uścislenie: "ta rurka osi pedałów" to mufa suportowa, późniejsze wkłady: oś z łożyskami do których przykrecane były korby to suport. Tylne haki "poziome" nie są w żadnym stopniu wyznacznikiem wieku roweru, a jedynie jego przeznaczenia. Wiele rowerów miejskich dłuugo miało jezcze poziome haki tylne, a to po to, żeby ułatwic napinanie łańcucha w rowerach "singlespeed", czyli z jedną zębatką z przodu i jedna z tyłu. Te specjalne "kształtki z blachy z podkladkami" jak to nazwaleś to zwyczajnie napinacze łańcucha i wciąż się je stosuje. Wiele rowerów do dziś ma taki system, sa to albo rowery miejskie albo rowery torowe. Produkowane są nowe ramy z poziomymi hakami

Co do kalamitek-punkty smarownicze w przednich i tylnych piastach występowały w osprzęcie szosowym nawet i w latach 80tych, spotkałem się z tym. Przypuszczam, że może i nawet później też.
Numerki na ramie mogą być zmyłkowe, także wiek roweru to delikatna sprawa- trzeba sprawdzix kilka rzeczy na raz, w tym piasty-to akurat faktycznie bywa najprawdopodobniejsze, ale to też jest element wymienny. Nie ma zatem " złotego środka" na weryfikację roku produkcji naszego bicykla.

_________________
NYSA- to jest to...
>Pracownia Renowacji Zabytkowych Motocykli< - Najlepsza robota renowacyjna, polecam!